Bệnh sởi là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị & phòng ngừa hiệu quả

Bệnh sởi là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus gây ra, thường xảy ra ở trẻ em nhưng người lớn cũng có thể mắc nếu chưa từng tiêm phòng. Dù bệnh có thể tự khỏi, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Bài viết dưới đây sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về bệnh sởi, từ nguyên nhân, triệu chứng, đến cách điều trị và phòng tránh an toàn.

1. Bệnh sởi là gì?

Sởi (tên khoa học: Measles) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Bệnh có thể xuất hiện quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch vào mùa đông xuân, đặc biệt tại những nơi đông dân cư và có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Virus sởi chủ yếu tấn công hệ hô hấp và lan rộng toàn cơ thể thông qua máu. Sởi không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn có nguy cơ gây suy giảm hệ miễn dịch tạm thời, khiến người bệnh dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.

2. Nguyên nhân và con đường lây truyền bệnh sởi

🔹 Nguyên nhân:

Virus gây bệnh sởi có trong dịch tiết mũi, họng của người bệnh và rất dễ phát tán trong môi trường qua các hoạt động hô hấp như ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.

🔹 Bệnh lây qua đâu?

Qua đường hô hấp: Tiếp xúc với giọt bắn từ người bệnh.
Qua không khí: Virus có thể tồn tại trong không gian kín từ 1–2 giờ sau khi người bệnh rời khỏi.
Qua tiếp xúc gián tiếp: Chạm vào đồ vật bị nhiễm virus rồi đưa tay lên mũi, miệng, mắt.

Đặc biệt, sởi có khả năng lây lan rất mạnh, đến mức 9/10 người chưa miễn dịch nếu tiếp xúc với người bệnh đều có nguy cơ mắc.

3. Chẩn đoán bệnh sởi

Để xác định một người có mắc bệnh sởi hay không, bác sĩ cần dựa trên cả triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng. Việc chẩn đoán chính xác giúp phân biệt sởi với các bệnh phát ban khác (như rubella, sốt phát ban do virus…), từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp và tránh lây lan.

🔍 Chẩn đoán lâm sàng

Bệnh sởi thường được nhận diện qua một số dấu hiệu đặc trưng như:

Sốt cao kéo dài từ 3–5 ngày
Phát ban dạng dát sần, thường bắt đầu từ sau tai, lan dần xuống thân người và tứ chi
Ho khan, chảy nước mũi, hoặc viêm kết mạc mắt (mắt đỏ, nhạy sáng)
Có thể xuất hiện hạt Koplik (đốm trắng nhỏ trong miệng) – dấu hiệu đặc hiệu cho sởi

Tuy nhiên, một số trường hợp có biểu hiện không điển hình, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc người lớn có miễn dịch yếu, vì vậy cần làm thêm xét nghiệm để xác định.

🔬 Xét nghiệm xác định bệnh sởi

Hiện nay có hai phương pháp xét nghiệm chính giúp hỗ trợ chẩn đoán:

Xét nghiệm MAC-ELISA:
Đây là phương pháp phổ biến và được khuyến cáo trong thực tế lâm sàng. Xét nghiệm giúp phát hiện kháng thể IgM đặc hiệu với virus sởi trong huyết thanh, thường cho kết quả sau vài ngày kể từ khi phát ban. Đây là cơ sở xác định bệnh sởi một cách chắc chắn.
Kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang:
Phương pháp này phát hiện kháng nguyên của virus sởi trong các bệnh phẩm như dịch mũi họng hoặc máu. Tuy nhiên, ít được sử dụng phổ biến do tính chất kỹ thuật phức tạp và yêu cầu phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn cao.

4. Bệnh sởi có nguy hiểm không? Những biến chứng không thể chủ quan

Dù nhiều người cho rằng sởi là bệnh lành tính, nhưng thực tế, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch yếu:

📌 Một số biến chứng thường gặp:

Không chỉ dừng ở đó, sởi còn làm suy giảm hệ miễn dịch trong thời gian dài sau khi khỏi bệnh, khiến người bệnh dễ mắc các nhiễm trùng khác.

5. Phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả

Phòng ngừa bệnh sởi không hề phức tạp nếu bạn nắm rõ các biện pháp cơ bản và thực hiện một cách đều đặn, đặc biệt trong thời điểm giao mùa hoặc khi có dịch bùng phát. Dưới đây là 4 cách đơn giản nhưng hiệu quả giúp bạn và người thân tránh được nguy cơ lây nhiễm:

✅ Tiêm ngừa đầy đủ – biện pháp chủ động và hiệu quả nhất

Vắc xin phòng bệnh sởi là phương pháp phòng ngừa chủ động được khuyến cáo bởi Bộ Y tế và WHO:

Trẻ đủ 9 tháng tuổi cần được tiêm mũi sởi đầu tiên miễn phí theo chương trình tiêm chủng mở rộng.
Để tạo miễn dịch bền vững, cần tiêm nhắc lại mũi thứ 2 vào lúc 18 tháng tuổi.
Người lớn chưa từng tiêm hoặc không rõ lịch sử tiêm có thể tiêm vắc xin MMR (sởi – quai bị – rubella) để phòng bệnh.

✅ Cách ly kịp thời nếu phát hiện người bệnh

Sởi lây lan rất nhanh, đặc biệt trong môi trường tập thể. Do đó, khi phát hiện trẻ có biểu hiện nghi ngờ mắc sởi (sốt, ho, phát ban…), cần:

Đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám kịp thời.
Cách ly người bệnh ít nhất 4–5 ngày sau khi phát ban để tránh lây nhiễm cho người khác, đặc biệt là trẻ chưa tiêm phòng.

✅ Phòng bệnh cho người chăm sóc và nhân viên y tế

Luôn đeo khẩu trang y tế khi chăm sóc trẻ bệnh.
Tránh tiếp xúc gần nếu không cần thiết.
Nhân viên y tế cần sử dụng đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân, đặc biệt khi chăm sóc người bệnh sởi tại bệnh viện, nhằm hạn chế lây nhiễm chéo cho các bệnh nhi khác.

✅ Vệ sinh tay đúng cách – hành động nhỏ, hiệu quả lớn

Rửa tay sạch sẽ là thói quen đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng trong phòng chống bệnh truyền nhiễm:

Rửa tay trước và sau khi chăm sóc trẻ bệnh, sau khi thay tã, dọn dẹp hoặc chuẩn bị thức ăn.
Tuân thủ đầy đủ 6 bước rửa tay thường quy với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
Hướng dẫn trẻ lớn tự rửa tay đúng cách để phòng bệnh chủ động hơn.

💡 Gợi ý nhỏ: Bên cạnh những biện pháp trên, hãy giữ cho môi trường sống luôn thoáng mát, sạch sẽ; tăng cường đề kháng cho bé bằng dinh dưỡng đầy đủ và giấc ngủ chất lượng mỗi ngày.

6. Kết luận

Bệnh sởi hoàn toàn có thể phòng tránh nếu được tiêm phòng đầy đủ và thực hiện các biện pháp vệ sinh, chăm sóc sức khỏe hợp lý. Đừng chủ quan khi thấy các dấu hiệu ban đầu – việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp tránh được các biến chứng nguy hiểm.

👉 Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cho bạn và cả gia đình bằng cách tiêm phòng và theo dõi các dấu hiệu bất thường ngay từ hôm nay.